Yaşamı
Stiglitz Gary'de doğdu, yahudi bir aile olan
Charlotte and Nathaniel Stiglitz'in oğlu. 1960'dan 1963'e kadar tartışma
takımının ve öğrenci konseyinin aktif bir üyesi olduğu Amherst College'inde öğrencilik
yaptı. Öğreniminin dördüncü yılında, daha sonra da mezun olacağı Massachusetts Institute of Technology(MIT)'ye
gitti. Amherst College tarafından öğrenim derecesiyle ödüllendirildi. 1965'den
1966'ya kadar Chicago
Üniversitesi'nde NSF'den
bağış alan Hirofumi Uzawa kontrolünde
araştırma yaptı. 1966 ve 1967 arası MIT'de
doktorasını çalıştı ayrıca bu sırada aynı üniversitede asistanlık yapmaya
başladı. MIT'nin
basit ve modeller üzeründe yoğunlaşan, doğruca önemli ve alakalı sorular
üzerinde yoğunlaşan economik bakışaçısı Stiglitz'e iyi uydu[1]. 1969'ile 1970 arası Cambridge Üniversitesi'de Fulbright araştırma bursu aldı.
Sonraki yıllarda Yale
Üniversitesi, Duke
Üniversitesi, Stanford
Üniversitesi, Oxford
Üniversitesi ve Princeton
Üniversitesi'nde profesörlük yaptı. Stiglitz şu anda Columbia Üniversitesi'nde
profesörlük yapmakta ayrıca J. Bradford
DeLong ve Aaron Edlin ile The Economists' Voice dergisinin editörlüğünü yapmakta.
Stiglitz genellikle Neo-Keynesyen görüşe
sahip bir ekonomist olarak görülür.
Stiglitz'in mikroekonomi teorisine sayısız
katkısının yanı sıra, Stiglitz birçok politik aktivitide bulundu. Bill Clinton hükümetinde 1995 ve
1997 yılları arası Ekonomik Danışmanlar Kurulu'nun(Council of Economic Advisors)
başkanlığını yaptı. Dünya Bankası'nda
1997 ve 2000 yılları arası başkan yardımcı olarak ve baş ekonomist olarak görev
aldı. 1999 yılı
aynı zamanda uluslararası ekonomik kuruluşlara 1999
yılı Seattle'daki WTO toplantısı gibi benzersiz
protestoların olduğu bir yıldı.
Stiglitz'in ekonomiye
bazı önemli katkıları
Asimetrik Enformasyon
Stiglitz'in en ünlü araştırması
özel bir enformasyonun bir başkasından çıkarmak için ekonomistlerce kullanılan
bir teknik olan tarama süreci(screening) üzerine olmuştur.
Bu teoribilgi asimetsinie katkıda
bulunmuş ve 2001 yılında Stiglitz'e George
A. Akerlof ve A. Michael
Spence ile Nobel Ekonomi Ödülü paylaştırmıştır[1].
Geleneksel neoklasik ekonomik düşüncesine
göre piyasa bazı limitli ve iyi açıklanmış piyasa
başarısızlıkları dışında hep etkindir; Stiglitz ve diğerleri son sıralarda
yapılan araştırmalarında bu düşünceyi tersine çevirdi: piyasa sağde bazı
istisnai durumlar altında etkindir. Yani, piyasa bazı sınırlı durumlar dışında
etkindir değil, bazı istisnai durumlar altında etkindir. Stiglitz (ve
Greenwald)[2] "ne zaman bir piyasa tam
değil ve enformasyon mükemmel değil ise(ki bu zaten sanala olarak tüm
ekonomilerde doğru), rekabetçi piyasa tahsisi bile Pareto etkin sayılmaz". Başka
bir değişle, herzaman hükümet müdahalesi ile Pareto
iyileştirme sözkonusudur, diğerlerinin durumunu kötüleştirmeden[2]. Bu sonuçlara ve
açıklanmış piyasa başarısızlıklarına rağmen, devlet müdahalesi geleneksel
"piyasa başarısızlığı" okulunun önerdiği "optimal" devlet
müdahalesinden çok daha geniş[3].
Stiglitz'e göre "görünmez el"
diye bir şey yoktur[4].
"Dışsallıkğın" olduğu
zaman-birinin bir haraketi başkasına iyi veya kötü bir katkıda bulunuyorsa-
piyasa iyi işlemez. Ama son araştırmalar gösteriyorki mükemmel olmayan
enformasyon ve risk piyasalarında bu dışsalıklar çok
yaygın.
Bügünkü
gerçek tartışma piyasa ile devlet müdahalesi arasındaki dengeyi bulmak ( ve
üçüncü bir sektör hükümet dışı kar amacı gütmeyen kuruluşlar). İkiside gerekli.
Birbirlerini tamamlayabilirler. Bu denge dönemdem döneme ve bölgeden bölgeye
değişebilir.[5]
"Aula Manga" ödülünün
alışının sebepleri Stiglitz'in dediğine göre: "Ben Enformasyon Ekonomisi önemli,
öncü değişikliklerini göstermeyi umdum. Enformasyonla ilgili sorunlar sağdece
piyasa ekonomisinde değil aynı zamanda politik ekonomide de yer alıyor, ve
konferansın son bölümüde, politik gelişim için eksik mükemmeliyetin bazı
enformasyan etkilerini keşfettim."Stiglitz, Aula Magna
Etkin Ücret: Shapiro-Stiglitz modeli
Stiglitz ayrıca etkin ücret
üzerinede araştırmalar yaptı, ve neden işizliğin olduğu, neden maaşların iş
arayanların kontrolünde olmadığı (asgari maaşın olmadığı durmda), ve neoklasik pradigmasının gönülsüz
işsizliğe cevep verip vermediğini sorgulayan Shapiro-Stiglitz
modelinin yaratılmasında
katkıda bulundu.[6] Bu soruların cevabı 1984 yılında
Shapiro ve Stiglitz tarafından bir araya getirildi: "İşsizlik istihdamın
bilgi yapısı tarafından kontrol edilir".[6] İki
gözlem bu analizin altını çiziyor:
1. Sermayenin diğer yapılarının tersine, insan kendi
gücünü, çabasını seçebilir.
2. işçilerin ne kadar güç sarfediceğini belirlemek
firma için maliyetli olur.
Shapiro-Stiglitz modelinin makalesinin matamatiksel analizi,
makalenin bakış açısının ötesinde. Tüm modelin açıklaması verilen linklerde
bulunabilir.[7] Modelin bazı önemli uygulamaları
şöle:
1. İşsizliğin artışını önlemek için ekonomik durgunluk
sırasında ücretler yeteri kadar düşmez. Eğer emek talebi içeri kayarsa, maaşlar
azalır. Ama ücretler düştüğü için, büyük olasılıkla işçiler işlerini yaparken
ellerinden gelen çabayı göstermeyecektir. Eğer istihtah seviyesi aynı kalırsa
(aynı şekilde işsizlik seviyeside), işçiler görevini yapmaktan kaçıcaklardır.
Ücretler bir önceki istihdam seviyesini tuturmak için yeteri kadar
döşmeyecektir. Bu sebepten dolayı ekonomik durgunluk sırasında işsizlik
artmalıdır.
2. Olası gerekçe(possible corollary): Ücret
tembelliği. Bir ücretten <w*> diğerine <w**> atlamak her firmanın
uygun ücret miktarlarının çok fazla değiştirmesi gerikecek, buda işsizlik
oranında kayışa yol açıcak. Firmalar işsizlik oranı uygun şekilde artana kadar
ücretleri kısamıyacak (bir uyum problemi).
Çıktı asla Pareto etkin değil.
1. Her firma daha az işçi çalıştıracaktır çünkü sosyal
maliğetinden çok işe almanın özel maliyetleri olucaktır— sosyal maliyet
<e> dersek her koşulda [w*>e'] olucaktır.
2. Ayrıca negatif dışsallıklarda vardır. Her firma işe
alarak diğer firmaların için işizlik varlık değerini yükseltecektir <Vu>.
Ama bu problem açıkça 'doğal işsizlik oranını' hep çok yüksek tutacaktır.
Ana
madde: Etkin ücret
Bazı Stiglitz teorilerinin pratik uygulamaları
Stiglitz ve diğerlerinin
teorileri matamatiksel gerçekliği konusunda hiç olası bir şüpe yok iken, bu
teorilerin politik ekonomiye ve ekonomik politikaların gerçek hayata
uygulamaları konusunda birçok tartışma ve anlaşmazlık vardır.[8] Whither
Socialism?(nereye sosyalizm)[9] adlı kitabında ilk olarak
belirlediği yeninin gelişiminden anlıyacağımız gibi Stiglitz politik-ekonomik
görüşü sürekli olarak uyum sağlıyor.
Eksik
ve mükemmel olmayan enformasyon ortaya çıkınca, piyasa sisteminin Chicago okulu taraftarları
gerçek dünyanın Pareto etkin iddialarını
sürdüremediler. Bu sebepten dolayı, Stiglitz kapitalizimi, rasyonal-beklenti
teoricilerinin izlediği kapitalizmin modelinden sapıp sosyolizime kayacağı
paradoksundan daha gerçekçi bir varsayımda bulunmak için rasyonel-beklenti
dengesini kullandı.[10]
Stiglitz'in
ekonomiye etkisi Samuelson'nun
önerdiğinden daha da çok müdahaleciliğe itti. Samuelson piyasa
başarısızlıklarını etkin piyasanın bir istisnası olarak görmüştü. Oysa
Greenwald-Stiglitz teorisi piyasa başarısızlığını bir norm olarak görerek,
"devlet nerdeyse herzaman piyasa kaynakları dağıtımını
yükseltebilirdi" kurmuştur. ayrıca Sappington-Stiglitz teoremi
""ideal bir hükümet özelleştirme ile yapılabileceğinden ççok daha iyi
yönetim yapabilir".[11] (Stiglitz 1994, 179).[10]
Stiglitz'in bu önerileri
ekonomistler tarafından değilde daha çok politik bilim adamları ve sosyoloji
alanında bulunan tarafından benimsendi. Stiglitz'in ana ekonomik görüşleri ve
içgüdüleri genelde doğru görünsede, hala bu devletin kurumları ne kadar
zorlayıcı olmalı ve devlet ile sivil toplum arasında nasıl bir ilişki olması
konusunda bir soru işareti bırakıyor.[12]
Politik Yaşamı
Stiglitz'in Washington dönemi (1992 - 2000)
Stiglitz Clinton'un danışma
ekibine mart 1992'de katıldı, ekonomik danışmanın ilk üyesi ve daha sonra
başkanı olarak. Çevresel konularda çok etkin oldu ve daha sonra hiç geçmeyen
toksik atık yasasının yapımına yardımcı oldu. Stiglitz'in görüşleri şu anda
günülük tartışmalara sıkça konu olan ters
seçim ve manevi zarar formulize
etmekte yardımcı olmuştur.
Stiglitz'in en önemli katkısı
ekonomik düşünceniyi açıklamakta katkıda bulundu, "üçüncü yol",
önemli ama sınırlı devlet müdahalesi; başı boş piyasalar sık sık iyi
işlemezler, ama devlet piyasaya herzaman müdahale etmemelidir.
Bill Clinton tekrar
başkan seçildiğinde, Stiglitz'e ekonomik daşmanlığın başında kalmasını teklif
etti. Ama o önceden Dünya Bankası'nın
başkan yardımcısı ve başekonomisti olarak anlaşmıştı.
Dünya Bankası son
on yıllık kominizmden piyasa ekonomisine geçen ülekler ve gelişmekte olan
ülkelerin Uluslararası
Para Fonu(IMF)'nin
uyguladığı şok terapisi politikalrının bakarken, yarattığı GSYH küçülme ve
yoksulluğun artışına çok büyük ve kötü boyuttaydı(ki şimdide öyle). IMF gelişmekte olan
ülkeler kredi verirken bazı şartlar koyuyor ve bu ülkelerin saniyilerinin
genişlemeden düyaya açılmalarını sağlıyordu, ki bu daha uluslararası birçok
pazara hazır olmayan piyasalar için felaket ile sonuçlanırken, gelişmiş
ülkelerdeki korumacı politikalar devam ediyordu.
Stiglitz'in hep Amerika Birleşik Devletleri Hazine Sekreteri Lawrence
Summers ile zayıf ilişkileri olmuştur. 2000 yılında Summers
resmen Stiglitz'in işten ayrılmasını istedi. Stiglitz görevinin bitmesine bir
ay kala istavasını sundu ve bankayı 2000 yılının şubat ayında terk etti.[13]. Dönemin Dünya
Bankası Başkanı James
Wolfensohn kasım 1999'da Stiglitz'in istifasını açıkladı ve fakat
başkanın özel danışmanı olarak bankada kalıcağını söledi.
"Joseph
E. Stiglitz üç yıl başekonomist olarak boyunca fakir ülkelere yardım
konusundaki geleneksel yaklaşımların etkinliği ile ilgili sorular yönettikten
sonra istifasını sunmuştur."[14]
Bu görevinde bile Amerika
Birleşik Devletleri hazıne başkanlığını hedef alarak IMF'yi eleştirmeye devam
etti ve New Republic'de
çıkan bir makalesinde şöle yazdı:
"IMF'ye
küstah diyecekler. Gelişmekte olan ülkelere yardım ediyorum sanarak gelişmekte
olan ülkelerin dediklerini IMF dinlemiyor bile diyecekler. IMF'ye azı sıkı ve
demokratik yapıdan izlole diyecekler. IMF politikalarının ülkelere durgunluğa
ortandande krize sürekliyor diyerek olayları kötüleştirdiğini söyleyecekler. Ve
bir yerde haklılar. Ben 1996'dan 1999 kasımına kadar, son yarım asılın en
ölümcül küresel krizinde, Dünya Bankası baş ekonomistiydim. Ve IMF'nin Kuzey
Amerika Hazinesine nasıl hesep verdiğini gördüm. Ve şok oldum."
Bu makale Dünya Bankası ve
IMF'nin yıllık toplantısından bir hafta önce yayınlandı ve olayları kışkırttı.[15]
Politik Konuşmalara Davet
2000 yılının temmuz ayında
Stiglitz Ford, Rockefeller, McArthur, Mott Foundations, Kanada ve İsveç
hükümetlerinin de desteğini alarak Initiative
for Policy Dialogue (IPD)'yi
kurdu. Amaç gelişmekte olan ülkere yardım konusunda demokratik süreci
genişletmek ve alternatif politikalar ile alternatif fonlar bulmaktı
Ana
madde: Initiative for
Policy Dialogue
Stiglitz'in
yayınladığı bazı kitaplar
Stiglitz üçyüzün üzerinde akademik makalenin yanı sıra
patent haklarından uluslar arası iktisata, ekonominin yönetilmesinden iyi
etkiye, karmaşık konulara açıklayıcı öneriler getiren birkaç kitabında
yazarıdır.
Stability with Growth:
Macroeconomics, Liberalization and Development
(Büyüme ile İstikrar: Makroekonomi,
Özgürleşme ve Gelişim)
Bu kitapta Stiglitz şu
sıralardaki makroekonomik tartışmalara, sermaye piyasası serbestliğine, gelişme
ve altarnetif politikalarla gelişmeye deyindi. Geleneksel makroekonomik görüşe
göre Washington'daki görüş birliği, gelişim için fiyat istikrarını hedefleyen
sınırlı amaçlar belirliyor, kuralları belirlenmiç para maliye politikası gibi
az sayıda araçvar, ve piyasa ekonomisine temin edilmemiş bir inanç olarak
tanımlanıyor. Fakat, yeni makroekonomik yapı gerçek istikrara ve uzun dönem
sürdürelibilir ve eşitlenebilir büyümeye odaklanır, istikraı oluşturmak,
büyümeyi sağlamak için çeşitli standartlaşmamış yollar önerir, ve piyasa
başarısızlıklarının gerekli yerlerinde devlet müdahalesini kabul eder. Politika
yapıcıları ekonomik etkinliği arttırmaya odaklanan yapısal reformlarla büyümeyi
arttırmaya çalışırken, büyümenin sonuçlarına çok az önem vererek istikrarı
sağlamaya çalışıyorlar. Daha fazlası sermaye piyasa serbestliği gibi yapısal
değişikliklerin ekonomik istikrara çok büyük etkisi var. Bu kitap istikrar
politikalarının uzun dönem büyümeye öenmli etkilerinin olduğu üzerinde duruyor.
Kitabın ilk kısmı bazı anahtar soruları sunuyor ve ekonomiye nessel bir
boyuttan farklı bir göz ile bakıyor. İkinci kısmı ekonomik modellerin analizini
sunuyor veKeynesyen, Heterodoks ve muhafazekar bakış
açısıyla istikrar politikaları gibi makroekonominin temel konularını işliyor.
Üçüncü kısmı benzer şekilde sermaye piyasalarının serbestliğini işliyor.
globalization ile ilgili
çalışmaları
(Küreselleşmenin İşe Yaramasını
Sağlamak)(2006) Bu kitap küreselleşmenin eşitsizliğine ve gelişmiş ülkelerin
gelişmekte olan ülkelere olan aşırı etkisine dikkat çekiyor. Stiglitz yüksek
vergi oranları, gelişmiş ülkelerin kendi yararlarına kullandıkları patent
sistemleri, ayrıca gelişmiş üleklerce yapılan fakir ülkelere yapılan hasarlar
üzerinde durarak dünyanın daha sonradan hepimizin açı çekiceği bir istikrardan
uzaklaştığına dikkat çekiyor. Bu kitap küreselleşme ile ilgili sorunların
kararların arkasında giydirilmiş odaklara ve bu kötü etkilerin adiliğin
yönlendirilişinin nasıl bakıldığı konusunu açığa vuruyor. Stiglitz şeffaflık
kurumlarının dünyanın en fakir ülkelerinin yarına dönmesi gerektiğini ve
demokrasi açığının dünyada hızla artığı konusunu şiddetle tartışıyor. Eksik
piyasa çalışmalarının nasıl arzulanan düzeltici devlet müdahale politikaları
yarattığını gösterdi.
Stiglitz ekonomik fırsatlar
yeterili vegeniş değil, finalsal kırizler tekrarlanması çok maliyetli, ve
zengin ülkeler bu konu için çok az şey yaptılar. Bu kitap iyimser bir bakış
açısına sahip, toplumların küresel problemlere dikkat çekeceğini ve uluslar
arası ekonomik ilişkilerin iyiye doğru zorlanacağını umuyor. Stiglitz bu kitabı[16] iki
milyondan fazla kopya sattı.
Ana
madde: Making
Globalization Work
The Roaring Nineties
Bu kitap 2003 yılında basıldı.
Kitap 1990ların yükselişini analiz ediyor.
Küreselleşme Büyük Hayal
Kırıklığı
Stiglitz bu kitabı 2002'de
yayınlamıştır. Ülkemizde de, aynı sene içinde [www.planb.com.tr planb] yayın
evi tarafından Arzu Taşçıoğlu ve Deniz Vuralın çevirisi ile yayınlanmıştır.
Stiglitz bu kitabında IMF'ye korkusuzca ağır eleştirilerde bulunmuştur, ve bu
sebepten olsa gerek bu kitapla adı fazlasıyla duyuldu.
Stiglitz küreselleşmeyi şöle
açıklıyor: "Küreselleşme,
yani serbest ticaretin önündeki engellerin kaldırılması ve ulusal ekonomilerin
daha fazla bütünleşmesi, iyi yönde kullanılıcak bir güç olabilir; ve dünyadaki
herkesi özellikle fakirleri zenginleştirecek potansiyele sahiptir".
Küreselleşme önemli mal ve hizmetlerin fiyatlarını düşürdüğünden, yeni
teknolijeleri getirdiğinden, yeni piyasaların oluşmasını ve varolan piyasaları
genişlettiğinden ve dış yardımı arttırdığından dolayı insanların kafasında iyi
bir resim çiziyor. Fakat bazı şeyler göz ardı ediliyor ve yanlış uygulanıyor.
30'lu yıllardan sonra efektif talepi canlı
tutmak için kurulan IMF, piyasanın başarısız olabileceği düşüncesi üzerine
kurulmuş iken; günümüzde bazı ideolojik sebeplerden dolayı bu amacından saparak
daha çok piyasa yönlü politikalara gönenerek gelişmekte
olan ülkeleri zor durumlarda bırakıyor.
Kitap Stiglitz'in Dünya Bankası
başekonomisti ve Amerika Birleşik Devletleri Ekonomi Daşmanlığı Başkanıyken ki
tecrübelerine dayanıyor. Akademik bir araştırmadan çok tanıklık ettiği olaylar
ve duyduğu bazı şeyleri anlatıyor. Buna rağmen kitap temel ekonomi bilmeyenler
için anlaşılması zor olabiliyor.
Yayınları
Kitaplar
2006, Making
Globalization Work ISBN 0-393-06122-1, Penguin Books,
2006Avustos .
2006, Stability
with Growth: Macroeconomics, Liberalization, and Development ISBN 0-19-928814-3 (Initiative
for Policy Dialogue Series C); Joseph E. Stiglitz, Jose Antonio Ocampo, Shari
Spiegel, Ricardo Ffrench-Davis, and Deepak Nayyar; Oxford University Yayınları
2006
1996, Whither
Socialism ? STIGLITZ, Joseph E., (Wicksell Lectures), MIT
Yayınları, Şubat 1996.
2000, Frontiers
of Development Economics: The Future in Perspective,
Gerald M. Meier tarafından eklenmiş, Dünya Bankası, Mayıs 2000.
2002, Principles
of Macroeconomics, Carl E. Walsh ile birlikte, W.W. Norton &
Company, Mart 2002.
2002, Economics,
Carl E. Walsh ile birlikte, W.W. Norton & Company, Nisan 2002.
2002, Peasants
Versus City-Dwellers: Taxation and the Burden of Economic Development,
Raaj K. Sah ile birlikte , Oxford Üniversitesi yayınları, Nisan 2002.
2002, Küreselleşme
Büyük Hayal Kırıklığı, Planb Yayınları, ISBN
975-8723-00-6, Haziran 2002.
Towards a New Paradigm in Monetary Economics,Bruce
Greenwald, Cambridge Üniversitesi yayınları.
2003, 90'ların
Yükselişi, CSA Yayın Ajansı, ISBN
975-8828-05-3, Ekim 2003.
Fair Trade for All: How Trade Can Promote Development -- Joseph E. Stiglitz, Andrew
Charlton; Hardcover
Economics of the Public Sector. Joseph E. Stiglitz
2002, The
Rebel Within: Joseph Stiglitz and the World Bank by Joseph E. Stiglitz (Editor),
Ha-Joon Chang (Editor), ISBN
1-898855-91-9, Anthem Yyınları, Wimbledon Publishing Company ( -
Şubat 25, 2002)
2005, The
Development Round Of Trade Negotiations In The Aftermath Of Cancun Joseph E. Stiglitz, Andrew
Charlton ( - Şubat 30, 2005)
2005, A
Chance For The World Bank by
Joseph P Stiglitz(Foreword), Jozef Ritzen, ISBN
1-84331-162-3, Anthem Press, Wimbledon Publishing Company (Mayıs
30, 2005)
Readings in the Modern Theory of Economic Growth Joseph E. Stiglitz (Editor),
Hirofumi Uzawa (Editor)
Makale,
konferans ve videoları
2007, The Economic Consequences of Mr. Bush, Vanity
Fair, December 2007 Issue
2007, Where is the World Going To, Mr. Stiglitz?
Jacques Sarasin, First Run Features [4]
2001, New Ideas About Old Age Security: Toward
Sustainable Pension Systems in the 21st Century , edited with Robert Holzmann,
Dünya Bankası, Şubat 2001.
1996, The World Bank Research Observer: No 2: Avustos
1996 Joseph Stiglitz
1993, “Post Walrasian and post Marxian economics,”
Journal of Economic Perspectives, vol. 7, pp. 109–14
1993, “Market socialism and neoclassical economics,”
Bardhan, P. K. and Roemer, J. E. (eds.), Market Socialism. The Current Debate,
New York: Oxford University Press
1989, “Principal and agent,” in J. Eatwell, M. Milgate
and P. Newman (eds.), The New Palgrave. Allocation, Information and Markets.
New York: W. W. Norton
1987, “The causes and consequences of the dependence
of quality on prices,” Journal of Economic Literature, vol. 25, pp. 1–48
1981, Credit Rationing in Markets with Imperfect
Information, The American Economic Review, Vol. 71, No.3 (June
1981),pp. 393–410, by Joseph E. Stiglitz and Andrew Weiss
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder